TE HOKIOI, E RERE ATU NA.

NGARUAWAHIA Tihema 8, 1862.

KO TE KAIMAHI, KI A WIWI KI TONA UTU. E toru pene tau e whakarite ai. 3b

E hara [nei?] i te [????? i?] kihai nei i tae atu ki te kura mahi Perehi, engari [?] ako ana. He [ako?] koe te kino non ai; heoti tonu ko te mangu tonu, he aha koa ta he ai hoira ko te korero tonu, heaha koa e kore ai e Atahua; [h?]oira ko te Pepa tonu ka tae atu ka kite no koe "E Henuipepa tenei, heaha ra nga korero, he korero ra ko te korero a Tame raua ko Haki, t[o?]na k[??] korero tia, e mea ma e Pita raua ko Hone, kua tae atu pea ki a korua te tamaiti nohinohi i tukua atu ra inga ra o Maehe 26, 1862, ko te take i tukua atu ai hei tohutohu ki a mohio ai korua, i penei ta maua ki atu ki a ia e tama e haere mai haere ki a Pita raua ko Hone, ka mea atu i haere mai a hau kia rongo korua, e kore e mutu te haere ate manuhiri i te ara nei, me karanga ano ia e korua ki te kainga; ka tahi ka peka mai.

Tena, e Pita; ke i a korua ano ranei e ta koto ana te To[h?]i Whawhaupu na, homai ki taku ringa, ki te mea e kore e ho mai, e kore to korua kainga e noho ia e te manuhiri, no te mea kaore korua e whakaaro ki te mea tika tikarawa, kaua hei piko, oti ra me tunutunu pea ki te ahi ka Whakatikatika kia tika ai, heaha ra korua te whakarongo ai heturi pea, me aha ra e rongo ai me hapa pea kia rongo ai, tena hapatia, kahapa ra kahapa ra, kahapa ki a Pita raua ko Hone ki a mana mai kote iti Kahurangi; kei turi kei pake kei whakatete, hau hau hau, kahuri.

ko te haere a Waikato ki te pito ki runga.

ka ore ano i tuturu te ra e ha ere ai ko Hanuere te marama i whakaritea, e ngati Raukawa, hei haerenga atu. ko te take o taua haere he raru raru no nga lwi ki te tonga, tirohia iho i te korero a Wi-Tako-Ngatata, no temea he rere ke no; nga ritenga ngauke ta te ra lwi rere ke ta te ra lwi, koia i haere mai ai nga rangatira ki te tiki mai i Waikato ki a ata rite ai nga ti kanga me nga ture, hoki.

Ko Heremia-tetihi, no nga ti raukawa i OTaki tekau marua ratou.

no Whanganai, ko Ropata te Korowhiti, ko Hori te Kaioroto, toko waru ratou, ko to ratou kaha he tiki mai i te Kingi, ki a noho ki re ira

Tuakau, Noema 26, 1862,

No te 18, o nga ra o Noema, ka tae matou ki a te kawana, to ko toru matou ko a hau, ko Horitauroa ko tipene tetahua ko te kupu tenei atekawana i mea mai ai ki a matou ka tu kua atu e au e rua nga tima, ki roto O Waikato he kupu tuturu tenei naku, ka mea atu matou kahe tena kua puare ra hoki te rori, ku a tae ki tona mutunga ki mangatawhiri, hei aha ano tena, ka he, ka ki ano a te Kawana, he kupu tuturu tenei naku, ka tukua atu e a hau e rua tima ki roto O Waikato, ahakoa ko nga Rangatira katoa o nuitireni hei patu i taku kupu e kore e mate, ka mea atu matou kahe tena kei nga maori ano te ritenga mo tona awa e hara tera i a koe, kihai hoki i mate mate te whakaro O Kawana.

A hoki ana matou, korerotia ana e mtou ki a ngati Whanaunga, ki a ngati Paoa ki a ngati whatua, no muri pea i a matou i korero tia ai, e aua lwi raka otira e kore pea a te Kawana e rongo titiro hoki, mei a te Manihera mita i tohe ano hoki ki a tukua mai te tima ka mea atu a Nanaia, ka hore he mate tena moku e to hea mai na, nuiatu ta raua totohe. kahuri, na Hira kerei Teatua.

He Kaho, Waipiro. Noema 8, 1862.

E rua enei Kaho, Waipiro, e ta koto nei i Ngaruawahia, ko te pakeha. nana aua waipiro Ko tame-pa[n?]a, kei Rangiaohia tona kainga, no temea ka ore he pukapuka Raiheni, ko te Kohi, pakeha, he kaiwhakawa ke i Otawhao, no te waru o nga ra o Noema 8. ka tangohia, no te tahi o nga ra o Tihema ka hoki mai ki te tiki mai, i ana waipiro, hoki kau ana, ku a riro te kaitiaki ki nga wahi o Waikato.

Kotikoti ki, Kotikoti korero.

I te Tau 1856 katimata te mahi Runanga o ngati Haua ki te kimi ritenga, e noho pai ai nga tangata o te Motu nei, he ritenga pai ano a taua Iwi i kimi ai mo te Kingi tanga o Potatau, he mea haere ano ta ratou kimi i runga i nga ritenga o te Ture, koia ra tenei. "Kia purutia te ringa kaha o te tangata e tohe nei kitehapai pakanga, mo tana oneone mo tana wahine hoki. ki a waiho ma te Whakawa e rapu he ritenga mo era hara, kia kati te whakaeke i te hara o te tangata kotahi ki runga i te tokomaha, ina kohuru ia i te tangata. kia whakakotahitia nga iwi e noho keana e mauahara ana tetahi ki tetahi, mo ga pakanga o mua kia waiho hei tinana kotahi. "kia purutia anei wahi o Nui-tireni e mau nei, kia kati te hoko, kei kore he Whenua mo a tatou tamaiki i muri i a tatou, kei noho manene' kei pera me nga tamariki a Perahama, ratou ko ana uri. na, hemea whakapumau enei Ture no te timatanga o te mahi e mahia nei, no konei ka mahia Tekara hei whakapumau mo to matou whakaaetauga ki enei Ture. na, te rongonga o nga Iwi katoa ki te ingoa o taua kara, e karangatia ana hei tohu mo te wakaaetanga, ki te pupuru whenua, ka tahi nga iwi katoa ka hiahia kia purutia o ratou pihi whenua, hei waiho tanga iho ki o ratou nei Uri i muri i a ratou na, ko Taranaki raua ko Ngati-Ruanui nga Iwi i tae tuatahi atu nga kara ko ta ratou tohu i whakatu ai i mua hei tohu pupuru i Taranaki, he whare nui ko taiporohenui tei ngoa, muri iho ka tae mai ko ngati kahungunu ka tae mai ki te tiki mai i taua kara, koia te rironga ki ahuriri, muri iho ka tae mai ko Ngairo, no ngati kahungunu ki Wairarapa, ko ia i riro atu ai te kara ki era wahi. na, ka tae mai a Wi-Tako a Hapi a Heremia ko ia te rironga atu o taua kara e tu mai ra ko Tainui kei Otaki. muri iho ka tohatoha haere taua kara ki nga wahi katoa o te motu nei, kei ki koutou no muri i te tukunga a te Teira i tae ai te kara, ki taranaki; ka hore, ko te kara ano kua tae tua tahi, i muri katukua e te teira te whenua ki Kawana. kahuri tena.

"E hoa ma e aku hoa; he kupu tenei naku mo enei rongo e hau mainei i te tai kitemuri, te tahi wahi mo nga kupu e takoto nei i roto i te nupepa o te 21 o Mei, "E ki ana kia tomo a hau ki raro i te maru o kuini, tenei taku utu, e whakaae ana ano a hau ki nga ture i tukua mai nei ki tenei motu e te komiti o nga kaumatua Mihinare o Ingarangi, ara ko te Whakapono ki te Atua, ko ene ture hei mahi ma taku Kiugi, na te Whakapono hoki tatou ka matau nei e iti haereana nga raruraru o te motu nei.

No roto i tena, ka puta te mamae i roto i toku ngakau! katahi ka rapua e au he tikanga hei tapiri mo te ra. ka tahi ka karangatia ko Potatau hei kingi hei pehi i aku ritenga pohehe, i mohio hoki au he tangata pai a potatau ki nga Iwi e rua ki te maori ki te pakeha, no reira ka karangatia e au nga runanga kia kimihia he ritenga mo te kingitanga o potatau, na, kitea ana te kupu e taue runanga, koia ra tenei me tu te mana o kingi potatau ki runga o nga wahi o Nui tireni e mau nei ki a tatou, me tu te mana o kuini ki runga i nga wahi kua riro atu ki a ia, na, erangi ko to raua aroha ki a kotahi i runga i nga ritenga o te Atua, me aroha te kingi ki nga Iwi erua, koia hoki hei awhina.

Na, kawea ana aua kupu ki a Potatau' kamea taua kaumatua e pai ana, na e toru enei kupu ka hoatu ne e au hei tapiri mo ena, ko te Whakapono ko te Aroha ko te ture.

Na, no ruga i enei ritenga pai ka tu a Potatau hei Kingi; ka mea nga hoa, "kua whakatu te Iwi maori i te kingi hei whwhai mai ki a te kuini. na, he mea hanga na nga hoa; i runga i te ngakau maori, na kona ka raruraru enei ritenga pai. "kaore ano ngahoa i kite i te huhua kore o taku mahi; kua tupeke kau ratou ki te whiu i nga maori ina, te ritenga o potatau i taua ritenga pohehe, kamea; me whakamatu te arahi mai n te pakeha i te Hipi i te Kau ki runga i nga pihi o nga tangata maori, ke i tupu he raruraru kei pera me ta Teteira raua ko Wiremu kiugi, no reira ka riria nga Reti o Waikato nei.

ka puta ano tana kupu mo nga pakeha e noho nei i ona rohe, aha koa Minita, pakeha noa iho ranei kia atawhai kaua e korero kino atu ki a ratou "I puta ano tana kupu ki a kaua a Waikato e haere ki taranaki, na, tenei ano te mea i ngoikore ai tana kupu he raruraru nona, ko te koha kore a Kawana ki a ia mo Wiremu kingi nana hoki i whakahoki mai ki Waitara, ka ore i puta he whakaaro ma kawana ki te tuku mai i tetahi kupu ki a potatau, penei kua ki atu potatau ki a Kawana kia kaua e pa te whiu ki tera Iwi me waiho kia ata makitakina e nga Rangatira o te Motu nei, me nga kai Whakawa, Maori i whakaturia e te Kawana Kerei i muara me nga kai whakawa pakeha hoki, "ki a kitea tona he, hei reira ka tika ki a whiua te kaimahi kino, kia tohungia te kaimahi pai. 'e rangi na te Runanga anake te kupu i tae mai, koia teni: "E hoa ma e nga tangata maori, kei oho koutou ki te haeretanga o te kawana ki taranaki, he haere pai tana haere e hara i te haere ki te whawhai. heoi ano tauakupu.

I muri iho i te taenga mai o tana reta ki a matou, kihai i pau te rua o nga wiki ka puta mai te rongo kua toto a wiremu kingi; no konei kamahara matou kua he tenei whakaatu mai a te kawanatanga kia matou

Na, Whakarongo ra e nga tangata whai whakaaro nui, o te taha ki te tonga, ki te marangai, ki te hauraro, ki te hauauru, 'E hara i te mea he rere ke no aku whakaaro, i wehe ke ai akuhoa aroha i a hauerangi ko te take he wehi mo tenei ingoa nui mo te kingi i mea atu a hau ki a ratou e kore hoki te kuini [e?] maumau hapai kau i te hoari, mo tenei i ngoa kingi, no te mea ka ore aku hara ki a ia

Mehemea pea e tae tonu mai ana a te kawana ki roto o Waikato nei, penei[;?] etino rongo ana ia i te puakanga atu o enei kupu i toku waha, ka tahi ia ka matau he pai taku mahi.

ko tenei kaua te kawana e titiro mata pouri mai ki aku ritenga, e pai ana; e mahia ana ano e au i runanga i nga ritenga a te Atua i tukua mai nei e te kuini ki tenei motu.

"E rangi, e hoa ma, aroha ina nga hoa whakapono e wehi ki te atua whakahonoretia te kingi.,,

(1 Pita 2-17.-- Roma 12.-10)

kaore aku wehe i te kingi maori; kua oti ano aku korero i te timatanga mo te kuini raua ko te kingi, maori, kua korerotia e au i te rarangi i waenga tenei whakapuakauga, engari ko te kawenata o Waitangi taku: e whakahe tuturu ana; notemea, kua mohio ano tatou katoa he rangatira tokomaha o nui-tireni. e kore e pai ki a riro nga rangatira tokomaha i te whakaetanga o te rangatira kotahi; ko te tuarua tenei o aku reta whakahe mo tena, tekupu ra: ko te kawenata o te mata po tanga, i kiia ai e au ko te kawenata o te matapo, te mea e noho kuri ana nga tangata i taua takiwa, ka ore he whakaaro tangata, e penei ana me te kuri e whaka aria atu nei ki te kai pai te kitenga mai rere tonu mai ki te kai, ka hua he tino pai taua kai; no tana kainga ka mau i tona kaki, ka tahi ka mohio e hemate tenei, ka tae atu tona ariki, ka kitea, he wheua e mau ana i tona kaki' ka tahi ka tangohia ka riro na ka hoki mai te wai ora ki a ia

Na e rite ana tena ki te kawenata o waitangi, tena ki ta koutou whakaaro koia ko te kuri ihe, kao ko te tangata ano ihe ko te mea whai mahara. ka huri tena

whakatane hanuere 7, 1862. haere ra e taku reta ki a wiremu e hoa tena koe korua ko to wpakaaro E hoa whakarongo mai ki taku whakaaro, ko whakatane te awa te kaitiaki ko areiawa, tana mahi he wehe i te waitai, i te wai maori e pena tonu ana ta[n?]a mahi i nga tau katoa na, tenei hoki tetehi no Nui tireni ahau toku waka ko matatua, koia a hau ka mea nei, ko te matua o nga tangata ko te whenua, e hoa kia mau tepupuri i nui tireni, eru aimoko puru tia tawhia kia ita, kahuri. na Mokai tautari, ngaitonu,

"E hoa e tamehana kua tae mai to reta ki a hau, kua kite matou nui atu te tika; ko taku tinana kau kei ko nei ko aku whakaaro kei a Wiremu-te Rangitake, kei ki koe he teka naku, kahore he kupu tuturu tena no tenei kainga no whakatane, nui Arangi wahi o whakapaukorero putauaki maungakaputeraugi ko nga rohe tena. ko te waka ko matatua. kahuri tena katu tenei tewhetu e temarama e kapau te korohikohiko etewhetu. Waiata, tutu te whenua raranga nga tangata moea kite po ka huri. naku Napanui, ara na te lwi katoa. Hepetema 8, 1862.

waikanae, Okotopa 7, 1862. E hoa ma e aku hoa l waikato tena ra koutou; i raro i te atawhai o te Ariki. i te mana hoki o to tatou kingi, na, whakarongo ra e aku hoa; kia marama ta koutou tltiro, ko te tuatahi rawa ano o aku whakaaro ko te whakapono; hei oranga tena mo te wairua 2 kia mau ki te whenua; hei waiu tena mo a tatou tamariki. 3 kia kaha te mahi i nga ritenga mo te kingi, hei matua tena mootatou tinana. 4 ki a pai te whakahaere i nga ritenga; o te kingi kaua e kawea ketia. 5 kati te pupuri i nga whakaaro a te kingi tukua kia haere, ma te perehi e kawe ki nga wahi katoa kaua ma te reta. 6 ko nga whakaaro nunui o rarona, tukua ki te perehi, ma te nupepa e kawe ki nga runanga katoa o Aotearoa.

na, e hoa ma, whakarongo mai, ka nui to matou raruraru ki nga whakahaere a taranaki raua ko ngati ruanui, e kia ana; ko te take i pakeke ai a ua Iwi; he reta tuku mai no raro naka; na hoera' na te waitere-terangi-kaharuru, na poroko. e toru nga reta kotahi anokupu; i penei mepuru ki te puru o hou taiki. no ta Rewi I penei kia ata whakataka l te lpu Akura; e nga hoa, ko nga mea e marama ana i a matou i nga runanga o tainui nei, 1 ko te kingi. 2 ko te kara. 3 ko te rori pokanoa kl nga pihi papatupu. 4 ko waitara. 5 ko nga tangata ekia nei e nga Pakeha he kOhuru. 6 ko nga taonga. heoti nga mea e marama ana ki ta matou whakaaro. ki te kaiperehi o te Hokioi; e hoa nuiatu toku whakapai ki te taenga mai o nga nupepa kiau, kuawhakaae a hau ki te toru pene mo te nuipepa kotahi; kiateretere mai nga nuipepa ki a matou. ki a kite ai matou i nga whakaaro a nga rangatira o Aotearoa. kahuri,

"na to koutou hoa pononga na wi tako ngatata.

Ngaruawahia, Noema 27, 1862.

"E koro e Kawana Kerei, tena koe.

"E koro kaore ano i warewarenoa i a hau to reta i tuhituhia maira i nga ra o Hune 9, 1862 he kaha rawa hoki no to Whakaaro, koia i roa ai taku rapunga, "No te mea e mea ana koe mo taku haerenga ki Hauraki; me te maupatu ano akuhoa haere, e tikaana taua maunga i nga patu, mehemea i rongo a hau he Taone Pakeha kei Hauraki kihai a hau i tae atu ki reira; mehemea ranei nau tera Pihi whenua; kihai te kapu oku waewae itu ki tera wahi, me aku tangata hapai patu. "Kia mohio koe, ko taku Tupapaku ko Heta Tewherowhero, kihai a hau i tae atu kia kite, i mea ano a hau kei haere tahi matou ko aku tangata kei kiia ano he whakat[a?]ra naku ki nga Pakeha, no te mea i roto tua Tupapaku i ou rohe. me te ra o aku Tupapaku me te Katipa Teawarahi i mate ki waenga i o taua rohe: kihai a hau i tae atu kiakite he Taone Pakeha i Wauku, kei kino ki ta ratou titiro mai, na, ko tenei Tupapaku oku ko te Karamu he whakamutunga n[o?] aku Matua, koia i nui ai toku aroha, koia te haerenga ki Hauraki, "E tau ana ona whakatauki he Matua Awaka e taea teraupi mai ete ringa, he Matua Awhare eoti te r[o?]piropi mai ete Ringa, tena he Matua tangata ka mate ana e kore e taea te raupi mai. kahuri tena, katu tenei. -

"Koai te tangata nana tena korero ki a koe hei Whare mo Taraia a Tokatea? i rongo koe naku tena kupu? na ngeaku tangata hapai Patu ranei? na, ki te kitea e koe te tangata nana tena korero tuhia mai kia mohio ai a hau. e rangi te kupu kia puritia Tokatea ka tika tera, Otira ma te Hira tetika[u?] a katika ka tika ai. "E koro kei te moteatea a hau ki to kupu whiu moku, ka hua au me waiho atu i to taua hoa i a Kawana Paraone te to toa o te kupu kokoe ra kia ata hurihuri marire, kia tino tumuaki toku he, heireira koe ka hamumu ai i tena kupu, he tamariki koe? tena koa, kowai te tangata Pakeha ranei i mate i taku maunga atu i nei patu, e tau ai toki, tera ano e wiua a tona ra? heaha te take i penei ai koe? tena ko waiho ma te Atua a hau e whiu, mo aku hara katoa; e ki nei koe he hara taku, mo te Rangatiratanga pea mo te aha ranei? Taku ra kia rongo mai koe; hoatu te Kororia ki te Atua, koia hoki te putatake o nga Rangatiratanga katoa. kahuki. Na to hoa Na Matutaera Potatau.

te karere o Poneke. e ahu ana ki Waikato. Pepuere 3, 1860.

Ano te pai ano te ahuareka o nga waewae i runga i nga Maunga o te kaikawe i te Rongopai, e kauwhau ana i te maungarongo e kawe mai ana i te rongo whakahari, e mea ana ki a Hiona ka kingi tou Atua. ano te pai ano te ahuareka o te nohoanga tahitanga o nga hoa i runga i te Whakaaro tahi ko te ae tena, ko te aroha tena ko te tomo atu tena ki to mahi ki taku mahi, ko te ora tena ko te atawhai te na ko te tika tena, tirohia ke i a Hoani, 1 3-4 E nga Runanga o Kingi Potatau tena ra koutou, te kaihapai o Nuitireni. Tenei ta matou waiata. "E hara hoki ra i a hau. nato wahine tonu ko i whairooroa e t[?]mi aua mai nga mate o tawhiti, nga mate o tetipua ko wero tariuga tonu, meaha koa e koro e Wiremu, mau e karakia kia ora ai au ki a hoki ai au ki toku whenua, kei te puhake mai te wal i aku kama; maku e piki nga piki tanga ki tupurupuru kla marama au ne titiro kl te Ori ki te tonga e anga nui maira, whakarehurehu ana te puke ki Waikato, ko te ara tonu ia o ngakau Ma[t?]ua i waih[o?]; na te rongo au o te taonga kahuimai ki ko nei kahenei ra taku manawa i te pikinga i te hiwi. kahenei ra taku manawa i te pikinga i te Pari; ka tahi au e hika ka mate ki to whenua; no te Ngahuru rawa taku hara maitanga: ka wlti ki te taru ka whanake te aroha; me pewhea atu ianei au e koro ma; i te wehi noa mai o te ngaru o te wai, ma, koutou e wi ma e toko mai te waka ki a hau. hei uta atu ra i a matou ko aku horu: mau e kawe ki te wai Pounamu, e e mo ku ra etapia mai nei e kei nui rawa te haku haku mai e,

Nga Kaiwhakawa, Maori.

Peria, Okotopa 27, 1862.

KO te ra tenei i manakitia ai nga kaiwhakawa ko te Harawira, he i kaiwhakawa tuturu mo tauranga, ko te Puru kawehi, he i tuarua

ko te Tauaro, te kaiwhakawa tuturu, mo tauranga ki te pito ki runga.

ko te penetana, te kaiwhakawa, tuturu mo patetere.

ko tikiku te kaiwhakawa, tuturu mo Rotorua.

Huiterangiora, Noema 13, 1862.

ko te ra tenei l manaakitia ai Akapita tetewe. he i kaiwhakawa tuturu, ki Otaki tae noa ki Rangitikei. ko te Reweti tekohu, te tuaru.

Ngaruawahia. Noema 10, 1862.

ko te ra tenei i Manakitia ai a Paroto te Aonui, hei kaiwhakawa tuturu mo whanganui putanoa i ona rohe katoa.