TF HOKIOI. ERFR ATU NA.

kia mahara ra pea e nga Kingi kia akona e nga kaiwhakawa o te whenua.

Nama 5.) NGARUAWAHIA MEl 21, 1863. (3 pene.

He rongo tuku mai no Tataranaki; i marunga mai i te Tima.

"No te 26 o Maehe l te 4 o nga ra o Maehe ka oti te mahi kohuru a Pout[a?ka?], I te ata o taua ra i haere mai i te poutoko nga hoia tokorima me nga kaata hari kai ma nga hoia i Tataraimaka, I taua taima ano ka haere mai ano te[t?]ahi hunga i Tataraimaka i te atatu, e haere ana ko te Poutoko, no te tatanga o tenei hunga ki o Akura karongo ratou i te tangihanga o nga pu o te tahapa, kaore ia, ko te ohonga tera o te wakapapa ki te pupuhi i te hunga e haere mai ra i Tataraimaka, i te mea e haere mai ana i tatahi[.?] hinga ana i te kohuru, nga Apiha tokorua me nga hoia tokoono, ko te tokoiwa i tu kai a kiko, ora ana, hoki ana ki Tataraimaka, tokorua nga Apiha tokorua nga haihana o nei tangata l kohurutia nei, kawea mai ana aua tupapaku ki te Taone, nehua ana i te ra nei, no te hinganga o aua tangata i te Pa, katahi ka tapatapahia ki te patiti, murua iho nga kakahu o nga Apiha, riro ana nga kaata, me nga kai ki te Pa o Parenga Kingi, i te maunga, Rongo kau ano a te Kawana, ka tonoa atu o ia nga Hoia 200 ki o Akura, whaka tutonu atu i te pa oneone ki reira.

"Ko te nei e hoa ma, ata whakaarohia e koutou tenei kohuru, i nga tangata hara kaore, kaore kau nei he take[.?] Imuringa iho,

"O te karangatanga maioha a te Kawana, i a ia i haere marire atu ra ki tona whenua ake whakaarohia hoki, e ki ana i mahia tenei i runga i te ingoa o Matutaera, whakaarohia hoki, kahore he pakanga a te Kawana ki tetahi iwi kia kotahi; a i whakapuakina e ia te kupu ki nga tangata o runga, kahore ana hiahia kia pa atu ki o ratou whenua whakaaro, ka nga mai nga kanohi o te ao katoa, [i?]a whakapairua ki tenei hara, ko te tuarua ia o nga hahara penei o taua iwi. Na, ko te wapu ano tenei hei whakakite i te pono o a kerei kupu mo te pai hei whakaaturanga ma koutou ki te ao katoa kahore koutou e whakauru ki tenei mahi patu konihi, E mohio ana te kawana i whakapuakina ta koutou kaha kia kaua he kino ki te Awamutu, a e mohio ana hoki i takahia a koutou kupu i te tuatahi, muri nga iho ka whakakorokoroa atu e koutou kia puta te he, [h?]e hara whakapouri, he kohuru nanakia rawa kua meatia i roto i tenei ra, ko tenei e karanga nui atu ana a te kawana kia koutou ki ona hoa tawhito, ki nga tamariki a tona hoa tawhito o Potatau, kia mawahe atu ki tahaki aianei a muri ake nei, i nga tangata na ratou i mahi „ me tuku atu ratou kia rongo i nga mamae ka Whakapangia kia ratou, te utu tika, mo ta ratou mahi ko nga tangata katoa e whakahoa ana ki aua kai kohuru ka kiia e te Kawana he kohuru tahi ratou. me ata hurihuri marire te tangata, ko tehea taha ranei tana e pai ai.

"Ki hai ano i mutu noa te mahi pai a te Kawana mo Waitara, no nanahi ka tae mai a te Honiana, a Tamehana, a Erueti, me etahi atu i Mataitawa, kia kite i a te Kawana, a tino whakarihariha ana ratou ki tenei mahi a Taranaki, puta ana ta ratou kupu whakaae kia hoki marire ki Waitara, e hiahia ana hoki a Maha[u?], me nga tangata o te Tera, kia whakaritea patia. kua puta te ki a te Kawana, kahore ona hiahia ki a puritia tetahi wahi o Waitara, ki te pai a Ngatiawa ki a noho marire ki runga ki tera wahi. kua kore noa iho he take whawhai mo Waitara, me he mea ka whakaae a Ngatiawa kia noho huihui ki reira, ka unga atu nei to koutou hoa a te Rokena, kia korerorero koutou, Hohoro te whakapuaki ia koutou whakaaro kia i[e?] kia wawe te tae mai te kupu ki au.

Na to koutou hoa

Na te P[o?r?o?]

"Maitatawa, Mei 12, 1863.

"Kia Wiremu Kingi, kia Rewi, E hoa ma, tena korua i raro i te mana o to tatou kingi, i te ma-ru hoki o te Atua, heoi tena.

"he kupu ano tenei: whakarongo mai e hoa ma, i te haerenga o te Kawana ki Tataramaka; me ana Hoia, ka tu te Paraki, ka waiho atu nga Hoia ka hoki mai ia ki te Taone ka tae atu a Tamehana, ka tono mai a te Kawana kia Tamihana. kia keria te rori, i timata atu i Waiwhakaiho, o Tuahiwa puta atu ki runga ki te Maunga, ko Mataitawa kua mahue ki muri. kei te wahi i riro mai i te rau o taku patu: ka timata i o Kurukuru, tataraimaka, Warea. e whaiana i te haerenga o kawana Paraone, ka tahi ka ki atu a tamihana:

"E hoa e te kawana ka ati mai i tou wahi, kaua e poka atu ki toku, he matemo taua kei reira, kaore a te kawana i hamumu mai, ka hoki mai a Tamihana, ka haere a te kawana ki Tapuaeruru, ka tu te pa, tahi tonu iho i te rori, ka tae mai ta korua reta, me ta te Herewini ki Mataitawa nei, ka tae mai hoki a Patara ki konei, i haere mai ko Tapuaeruru, kua tu te paraki kei tenei taha ko te pou o te rohe, ko kurukuru, kua unuhia e te kawana, ka tahi matou ka ki atu ko te mate tena o te motu nei, tenei te kupu a rewi, raua ko herewini: E! kowai tera e kotikoti maira i te ika Ahiaroa? E! te urunga o kea ka taka E! karea nui! ka ngau i taku manawa Puhikura puhikura puhi ka ka kawhaka tautapa ki kawhia huakiua huakina; puhia Na Herewini ko nga ngeri a nake ka hoki a Patarana ka tae ka huihu a Ngatiawa, a Taranaki, ka tahi ka haere ki Wairau e 60 nga tangata nana i patu takoto ake nga pehipehi e toru i te 4 o ngara o Mei, Ka haere mai nga pakeha i kaipopo e haere ana ki tataraimaka he kawe kai e toru nga kata he Waipiro he rohi he kau ka haere. ka tae ki t[a?]puae ka mahuetia nga kai ka haere, ka tae ki O Akura ka whiti, ka haere i te one Okahu, ka kitea ka haere ka tae ki te pehipehi o mua ka tahi ka Puta ake te whakaaro o Taituha, kia haere ia kite whakahoki atu inga pakeha, katae kite Apiha ka ki atu haere e hoki, ka mate koutou, ka ki mai kahore: ekore au e rongo ia koe, tohe atu tohe mai tohe atu tohe mai' kaputa te pouri o te Apiha. ka maunu nga kariri ka puru i tetahi waha i tetahi waha. ka tahi a taituha ka mahara E! ka mate au, ko te rakau a taituha he patiti kakau roa, takoto te pu kua paku haere katoa nga ma ngai e rua, ka tomokla atu e taituha kua tu ki te taha o te hoiho, katahi ka whiua te patiti ki te Apiha kua mate ka tahi ka patua, mate iho nga pakeha 13 e 3 kata, heoi tena.

"no te ma te nga o nga Pakeh katahi ka oho te mauri o te kawana ikonei, ka tahi ka whakahokia mai a Waitara kia Horiana, raua ko tamihana, ki te iwi hoki; ki te ringaringa oia iwi oia iwi o te motu nei; e ki ana a te kawana e kore ia e hoki ki tona hamuti, ko nga Pakeha o Waitara, o Ngapuketurua, kua hoki ki te taone.

"E tama ko iwi ko taranaki, ko Ngatiruanui, ko Ngarauru, ko Whanganui, kei tataraimaka e noho ana, e kai ana i tana kai i te pu Repo.

"E tama e pewhea ana koe ki o iwi e tunua mai nei ki te Ahi, ka pa he Waka rakau e taea tarai te waka tangata e kore e taea. e hoa hoki mai kia kite koe i te iwi kia kite hoki te iwi ia koe. heoi koa ka huri Na Hare te paea. Na Ihaie te Wharepa, Na Hoani Koinaki, Na Wikitoa, Na te Hapimana tohoroa, Na tamihana te Arohi, na te Runanga katoa.

Waikanae Maehe 3, 1863.

"Kia Patara E tama tena koe, e te kai rapu tikanga mo tatou, kia marama ai nga iwi o te to nga nei, kia puare ai nga taringa, kia titiro ai nga kanohi, kia mohio ai te ngaau, ka huri katu ano, tenei tau Nupepa kua tae mai kia au, kua kite nga Runanga ka pai; kua timata to utu mo nga nupepa i tenei taki wa, kia kaha koe te mahi kia puta mai kia matou, kaua e wehea kei au te ritenga mo te poutaweta, hei whare takotoranga mo nga nupepa; ma nga tangta e tiki mai kia au ko taku he kohi kau[ ?]atu i te moni; kia tika ai tau mahi ka huri ka tu ano

"tenei tau reta kua tae mai kia au me te whakaaro nui a to tuakana ka pai ka marama, ka h[??]i. hei kone ra noho mai ai me o Matua; me o tuakana he oti ka huri

Na tou Matua Na Witako ngatata.

He Moe.

I nga whakaaroaronga [h?e?] mea na nga kitenga o te po, i te mea ka au iho te moe o nga tangata.

l a[u?] e moe ana, na, e noho ana te Runanga Maori.

Whakatika ake tetahi tangata ki te korero pukapuka.

Korerotia atu ko te pukapuka a Renata (Ngatikahungunu) kia Kawana Paraone.

Na. ko te kupu tenei.

"E kawana, mehemea he hoa riri taku, kahore nei ana pu, ka kokiritia atu tetahi pu mana, kia rite ai ta maua whawhai,

E TE KAWANA, EKORE RANE1 KOE E WHAKAMA K1 TAKU R1NGAR1NGA KAU?"

Whakamoemititia te kupu e te Runanga katoa. "Katahi ano te kupu totika." "Kei te tika. "Tika rawa ta Renata.

Na! tika atu he wairua i to ratou aroaro. He ahua pakeha, taitamariki. He puruhate tona, he mea poke ki te toto. Ko tona mata ma tonu me te hukarere o Taranaki.

Pa mai te wehi ki te runanga, a wiri ana o ratou wheua katoa, tutututu ana nga huruhuru o ratou mahunga. Tu puku ana te wairua. a, te toronga atu o ratou ringaringa. Na, te hamumutanga o tona waha, he reo ngawari, he mea ririki,

"E TARANAK1, EKORE KOE E WHAKAMA K1 TAKU R1NGAR1NGA KAU.

Na ngaro whakarere atu.

Akuhata 22. 1862.
He mea Perehi, ki te Hokioi, o Nui Tireui.
Ngaruawahia.

He Moe Konewha.
He rekanga Kanohi.

Koia tenei.

Moe iho ahau. Ka kite atu ahau i te tangata nei, he kaumatua, no tua iho. He Hina tona uru, e noho ana i runga i te hoiha ma, ka kite ano au i te whariki o tona tera he ma, e 4 nga pure whero, e whakapau ana i te wahi ma o te whariki, kaha tonu te rere o tona hoiho, e pokaikaha noa iho te rere, ka rongo ahau i tetahi reo i te rangi e mea mai ana kia ia e te kaumatua nei, he tamariki koe? ko ta te kaumatua he ata haere marie, he aha koe i whakahaere kino ai i te hoiho kia mate, ko te ahua ou he kaumatua. ko to rerere ia m[e?] t[e?] tamariki.

Ekore koe e whakama.
a ka ara ake ahau.

 

Akuhata 25. 1862.

Ko te Moe a te Nuirapaki.

Moe iho ahau, ka puta mai tenei hau te ingoa ko. Hihikiwi, he hau mihi kainga, i reira tata ano, ka puta mai he tangata kaumatua he hina te mahunga, ko tana awheteki e pakawe ana i tona kaki, ko nga kai o roto, ko nga whetu o te ata, ko Tawera, ko te Ra. e whakaatu ana i te awatea te taenga mai o taua kaumatua mahunga hina i kawe mai nei i aua whetu, ka kite atu tetahi tamaiti ko te Nuirapaki te ingoa e noho ana i tona whare, ka hiahia atu ki taua aweteki me nga taonga o roto.

Ka ki atu taua Tamaiti ka pai o mea, kahore hoki ia i mohio ki te ingoa o aua mea, ka rongo taua tangata ka mohio ia ki te whakaako, kaore ano taua tamaiti i mohio, ka mea mai tona kai whakaako, taua ka reihi, ka mea mai taua tamaiti kaore au e pai he he au ki te eke hoiho tohe tonu taua kaumatua, katahi a te Nuirapaki ka eke ki tana hoiho ka rere tokorua raua rokohanga atu ko nga tamariki e haere ana i te ara takahia ana e te hoiho o Nuirapaki katahi ka mea mai te kaumatua kua takahia te tamaiti e te hoiho, ka ki atu taua tamaiti nau hoki i ki me reihi taua koia i mate ai te tamaiti.

Na ka ara ia i tana Moe.